Η Ελλάδα είναι γνωστή σε όλο τον κόσμο για τις θάλασσες και για τις παραλίες της. Οι καρχαρίες όμως δεν κάνουν συχνά την εμφάνισή τους στις πολλές, ομολογουμένως, παραλίες της χώρας. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι λείπουν από τη θαλάσσια πανίδα όχι μόνο της Μεσογείου αλλά και του Ιόνιου και του Αιγαίου πελάγους.
Μία νέα μελέτη φέρνει στο φως ότι η Ελλάδα κρύβει στους βυθούς της ακόμη και λευκούς καρχαρίες.
Οι περισσότεροι θα αναρωτιέστε, ποια είναι η σχέση του λευκού καρχαρία με τις ελληνικές θάλασσες. Ο λευκός καρχαρίας, όσο απίστευτο και αν ακούγεται είναι ένας από τα 35 είδη καρχαρία που βρίσκονται στα ελληνικά ύδατα εδώ και χιλιάδες χρόνια.
Ο λευκός καρχαρίας ζει στις θάλασσες μας από αρχαιοτάτων χρόνων. Το ότι δεν το γνωρίζει πολύς κόσμος αυτό, έχει να κάνει με δύο λόγους. Πρώτος και καλύτερος, είναι ότι σε εθνικό επίπεδο, είμαστε πολλά χρόνια πίσω στις έρευνες που αφορούν θαλάσσια αρπακτικά. Ο δεύτερος λόγος είναι ότι ίσως κάποιοι φοβούνται να παραδεχτούν την ύπαρξη τέτοιων ζώων στις θάλασσες μας, ώστε να μην βλάψουν τον τουρισμό.
Οι αποδείξεις για την ύπαρξη του μεγάλου λευκού στην Ελλάδα, είναι πολλές. Υπάρχουν φωτογραφίες, καταγεγραμμένες επιθέσεις (θανάσιμες και μη), μαρτυρίες ψαράδων, λογοτεχνικά κείμενα κλπ.
Επιστημονική έρευνα για τους λευκούς καρχαρίες στην Μεσόγειο
Σύμφωνα με μια νέα βρετανική επιστημονική έρευνα, οι μεγάλοι λευκοί καρχαρίες, που υπάρχουν και στην Μεσόγειο, αλλά σπάνια εμφανίζονται, έφτασαν για πρώτη φορά στην περιοχή αυτή πριν από περίπου 450.000 χρόνια προερχόμενοι από την Αυστραλία.
Η ανάλυση του γενετικού υλικού δείχνει ότι πιθανότατα επρόκειτο για μια «λάθος στροφή» που πήραν θηλυκοί καρχαρίες που εγκυμονούσαν και χωρίς να το θέλουν, βρέθηκαν στη Μεσόγειο.
Οι ερευνητές του πανεπιστημίου του Αμπερντίν στη Σκωτία, υπό τον θαλάσσιο βιολόγο Λέσλι Νομπλ εκτιμούν ότι μία κλιματική αλλαγή ανάμεσα σε δύο περιόδους παγετώνων ανάγκασε τους προγόνους των καρχαριών (του είδους Carcharodon carcharias) να αναζητήσουν άλλες θάλασσες.
Κατά την μετανάστευσή τους, κατά λάθος… έστριψαν και μπήκαν στην Μεσόγειο, όπου μάλλον παγιδεύτηκαν και όπου οι απόγονοί τους παραμένουν μέχρι σήμερα, επειδή ενστικτωδώς επιστρέφουν για να αναπαραχθούν εκεί όπου γεννήθηκαν, όπως κάνουν και οι σολομοί. Μέχρι τώρα οι επιστήμονες υπέθεταν ότι οι μεγάλοι λευκοί καρχαρίες της Μεσογείου έχουν στενότερη συγγένεια με τα πιο κοντινά «ξαδέλφια»« τους του Ατλαντικού ή του δυτικού Ινδικού Ωκεανού.
Όμως η νέα γενετική ανάλυση του μιτοχονδριακού DNA (γενετικού υλικού που περνά από γενιά σε γενιά μέσω των θηλυκών) αρκετών ομάδων καρχαριών έδειξε ότι οι μεσογειακοί καρχαρίες είναι πολύ διαφορετικοί από αυτούς του Ατλαντικού και πιο συγγενικοί με τους πιο μακρινούς λευκούς καρχαρίες της Αυστραλίας και Ν. Ζηλανδίας.
Οι ερευνητές υποθέτουν ότι κατά την μεσοπαγετωνική περίοδο προ 450.000 ετών, εν μέσω έντονων κλιματικών αλλαγών, τα ισχυρά νέα θερμά θαλάσσια ρεύματα έσπρωξαν τους καρχαρίες προς τα βόρεια στον Ατλαντικό, κατά μήκος της δυτικής ακτής της Αφρικής, αντί να μείνουν στη Νότιο Αφρική που συνήθως κατευθύνονταν.
Κάποια στιγμή τα ρεύματα θα τους έβγαλαν εκτός πορείας προς τα ανατολικά, με συνέπεια μερικοί από αυτούς να διασχίσουν τα Στενά του Γιβραλτάρ.
Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι ακόμα κι ένας θηλυκός λευκός καρχαρίας που εγκυμονούσε να βρέθηκε στην Μεσόγειο και να γέννησε εκεί, ήταν αρκετός για να αποτελέσει την αφετηρία της παρουσίας τους στα μέρη μας.
Μέχρι σήμερα ελάχιστα πράγματα είναι γνωστά στους επιστήμονες για τους λευκούς καρχαρίες της Μεσογείου, οι οποίοι παραμένουν δυσθεώρητοι.
Οι Βρετανοί επιστήμονες κατάφεραν να πάρουν δείγματα ιστών από τέσσερις λευκούς καρχαρίες που πιάστηκαν σε δίχτυα ψαράδων στην Τουρκία, την Τυνησία και τη Σικελία. Οι εκτιμήσεις είναι ότι το είδος αυτό στη Μεσόγειο χαρακτηρίζεται από μικρή γενετική ποικιλία και πιθανώς απειλείται με μελλοντική εξαφάνιση.
Οι θηλυκοί λευκοί καρχαρίες του Ατλαντικού δεν φαίνεται να μεταναστεύουν στη Μεσόγειο κι έτσι δεν ανανεώνουν το γενετικό υλικό των μεσογειακών «συγγενών» τους.
Παλαιότερα οι επιστήμονες θεωρούσαν τους λευκούς καρχαρίες παράκτιο είδος, όμως νεότερες έρευνες έδειξαν ότι μεταναστεύουν σε μεγάλες αποστάσεις στους ανοιχτούς ωκεανούς, αν και οι βιολόγοι δεν έχουν καταλάβει ακόμα την αιτία.
Καταγεγραμμένες επιθέσεις
Ο κ. Μπαρδάνης, εκπαιδευτής αυτόνομης και ελεύθερης κατάδυσης, εξηγεί σε έρευνά του ότι την πρώτη αναφορά επίθεσης, θαλάσσιου θηρίου σε άνθρωπο, κατέγραψε πρώτος, ο ιστορικός Ηρόδοτος το 492 – 493 π.Χ. Αναφέρει μάλιστα ότι όταν ο περσικός στόλος, συντρίφθηκε στα βράχια της Αθωνικής Χερσονήσου από την κακοκαιρία, τα θαλάσσια θηρία άρπαζαν και κομμάτιαζαν αρκετούς από τους ναυαγούς.
Η περιγραφή ταιριάζει σε καρχαρίες. Κι αυτό γιατί, η ονομασία «θηρία» δικαιολογείται διότι οι καρχαρίες την εποχή εκείνη, δεν είχαν περιγραφεί σαν είδη. Αυτό ξεκίνησε ο Αριστοτέλης (384 – 322 π.Χ), στο «Των περί τα ζώα Ιστοριών» όπου περιέγραψε τον χόνδρινο σκελετό τους, κατατάσσει σελάχια, ράγιες, και καρχαρίες στην ίδια οικογένεια.
Την περιγραφή τους συνέχισε ο Ρωμαίος Πλίνιος ο πρεσβύτερος (23 – 79μ.Χ). Κατέταξε τους καρχαρίες, ανέφερε τους κινδύνους που διατρέχουν οι σφουγγαράδες δύτες από αυτούς και περιέγραψε τους τρόπους αντιμετώπισης από τις επιθέσεις τους. Περίπου κοντά στο 15ο αιώνα εμφανίστηκαν και οι πρώτες σχεδιασμένες εικόνες του ζώου.
Ο Αισχίνης πάντως (389 – 314π.Χ), Αττικός ρήτορας και πολιτικός της αρχαιότητας, πίστευε ή απλά διέδιδε ότι ο θεός Απόλλωνας για να τιμωρήσει όσους πολιτικούς τον αγνοούσαν, έστελνε καρχαρίες να τους φάνε, όταν κολυμπούσαν στην θάλασσα.
Ο αρχαίος Έλληνας ποιητής Λεωνίδας από τον Τάραντα, το 214π.Χ., περιέγραψε την τραγική κατάληξη του δύτη Θαρσή, κάπου στο Ιόνιο. Ο Θαρσής βούτηξε να ξεσκαλώσει την άγκυρα ενώ οι σύντροφοί του έμειναν στο σκάφος.
Όταν αναδύθηκε στην επιφάνεια και τη στιγμή που άπλωνε το χέρι του για να τον πιάσουν και να τον τραβήξουν επάνω, ένας καρχαρίας με μια δαγκωνιά τον έκοψε στα δύο.
Την ίδια τύχη, σύμφωνα με τον Πλούταρχο, περίπου στο 110μ.Χ., είχε κι ένας υποψήφιος μύστης, που πήγε σε κάποιο λιμάνι της Αττικής να πλύνει το χοίρο του.
Από το 110μ.Χ., μεσολάβησε ένα μεγάλο χρονικό διάστημα που δεν υπήρξαν αναφορές περιστατικών μέχρι το 1800 περίπου, που ήρθαν στο προσκήνιο οι αφηγηματικές αναφορές, των σπογγαλιέων της Σύμης, της Καλύμνου, της Χάλκης, της Ερμιόνης (Αργοσαρωνικός) και άλλων.
Οι Καλύμνιοι και οι Συμαίοι (ελεύθεροι δύτες χωρίς αναπνευστικό εξοπλισμό) δέχτηκαν επιθέσεις καρχαριών, με τραγικές καταλήξεις κυρίως όμως σε ξένες θάλασσες.
Ο Γιάννης Δετοράκης στο βιβλίο του «Ο κατακτητής του απέραντου γαλάζιου» περιέγραψε ένα συγκλονιστικό περιστατικό που είχε αφηγηθεί ο αείμνηστος Συμαίος, θρύλος της κατάδυσης, Στάθης Χατζής, στον εγγονό του, Στάθη Σύκαλλο και στην κόρη του (μητέρα του Στάθη Σύκαλλου). Ήταν ένα καλοκαίρι (ανάμεσα στο 1896 και το 1913) στην Κυρηναϊκή (ανατολική Λιβύη).
Ο Καλύμνιος έδεσε το σχοινί στον αριστερό του καρπό και βούτηξε στο νερό με την καμπανελλόπετρα. Σε μερικά δευτερόλεπτα έφτασε στο βυθό δίπλα στα σφουγγάρια. Ο άνδρας που κοιτούσε με το γυαλί από τη βάρκα, τινάχθηκε επάνω. Ήταν ήδη αργά. Μια τεράστια μαύρη σιλουέτα διέσχισε τα διάφανα νερά κάτω από τη βάρκα σκιάζοντας και κρύβοντας το νερό. Το σινιάλο του Καλύμνιου ήταν περιττό, τον τραβούσαν γρήγορα επάνω. Μετά από λίγο, θα έφτανε στη βάρκα μονάχα το αριστερό του χέρι, δεμένο ακόμη στην άκρη του σχοινιού.
Υπάρχουν και κάποιοι όμως που ξέφυγαν από τα δόντια τους. Απίστευτη αλλά αληθινή παραμένει η ιστορία για τον Καλύμνιο, γυμνό δύτη, Γεώργιο Τριαντάφυλλο ή Λατάρι, που το 1888 στη θαλάσσια περιοχή ανοιχτά της Τρίπολης στη Λιβύη, βουτώντας με την σκανταλόπετρα, αισθάνθηκε ξαφνικά να χάνει το φως του και την ίδια στιγμή, μια δύναμη να τον στροβιλίζει.
Ήταν το «Ψάρι» που τον μισοκατάπιε αλλά το βάρος της σκανταλόπετρας σε συνδυασμό με την ταχύτητα κατάδυσης, το έκαναν να πονέσει, καθώς η πέτρα, του χτύπησε το φάρυγγα και το ανάγκασε αμέσως να τον «φτύσει», μέσα από το στόμα του. Ο Λατάρης επέζησε με τραυματισμούς στο αριστερό τμήμα του θώρακα και τα χέρια. Η ιστορία του αμφισβητήθηκε από διάφορους, όπως ο Κώστας Κόμπης, όπου σε άρθρο του στην εφημερίδα
«Εμπρός» (2/11/1948) αν και ανέφερε ότι ο Λατάρης έμεινε τρεις μήνες σε νοσοκομείο, με γιατρό τον Α. Πελικάνο, εντέλει αμφισβήτησε το γεγονός, θεωρώντας ότι τόσο μεγάλος καρχαρίας που να χωρά στο στόμα του άνθρωπος είναι εξαιρετικά σπάνιος στη Μεσόγειο.
Άλλη μία ιστορία Συμαίου γυμνού δύτη, που ξέφυγε από τα δόντια καρχαρία, τον Ιούνιο του 1902, περιγράφεται σε χειρόγραφα του Συμαίου γυμνασιάρχη και λόγιου, Νικήτα Χαβιαρά, που διασώθηκαν και δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό «Συμαϊκά» με τίτλο «Συμαίων γυμνών σπογγαλιέων φρικτά επεισόδια»…
Green Coffee
Επιθέσεις στην Ελλάδα
Τον Ιανουάριο του 1847 από το Gosport της Αγγλίας επιβιβάστηκε σε πλοία και απέπλευσε το 36ο τάγμα του Worcestershire της Αγγλίας, με προορισμό την Κέρκυρα. Το τάγμα εγκαταστάθηκε στο παλαιό Φρούριο του νησιού.
Τον Ιούλιο του ίδιου έτους, ανάμεσα σε μια παρέα στρατιωτών του τάγματος, που κολυμπούν στο βορινό τμήμα του Φρουρίου, βρέθηκε και ο 19χρονος στρατιώτης, William Mills. Τα γεγονότα που ακολούθησαν, δημοσιεύθηκαν στις 24 Ιουλίου 1847, από την κερκυραϊκή εφημερίδα «Εφημερίς των Ιονίων Νήσων». Λέγεται πάντως ότι την επόμενη μέρα στην παραλία του Φρουρίου, εκβράστηκε τμήμα του σώματος του στρατιώτη.
Ο εθνικός ποιητής, Διονύσιος Σολωμός, που από το 1829 ήταν μόνιμος κάτοικος Κέρκυρας και το σπίτι του απείχε λίγα μόλις λεπτά με τα πόδια, από το Μανδράκι, εμπνεύστηκε από το γεγονός και το 1849 δημιούργησε τον «Πόρφυρα».
Το καλοκαίρι του 1903 στην Κρήτη συνέβησαν δύο θανατηφόρα περιστατικά σε σφουγγαράδες γυμνούς δύτες. Στο χειρόγραφο του Γιάννη Γεράκη αναφέρονται δύο περιστατικά επιθέσεων με τραγική κατάληξη που συνέβησαν στην Κρήτη και πιθανόν πρόκειται για τα ίδια.
Κατά τη διάρκεια του πολέμου δεν υπήρξαν δημοσιεύσεις και καταγραφές. Μεταπολεμικά το πρώτο περιστατικό συγκλόνισε τους Πειραιώτες.
Τετάρτη 22 Σεπτεμβρίου 1948. Τέσσερις νεαροί ξεκίνησαν στις 15:00 από τον συνοικισμό Ευγενίας του Πειραιά να πάνε για ψάρεμα στη «σπηλιά του Κουλού» πίσω από το τότε εργοστάσιο ηλεκτροπαραγωγής στο Κερατσίνι.
Στην εφημερίδα «ΕΜΠΡΟΣ» της επόμενης ημέρας περιγράφτηκε το γεγονός. «…ο Δημ. Παρασάκης εξεδήλωσε την επιθυμίαν να κολυμβήση, ριφθείς εις την θάλασσαν. Μετ’ ολίγα λεπτά και εις απόστασιν 5 μέτρων από της ακτής ο ατυχής νέος υπέστη επίθεσιν γιγαντιαίου σκυλόψαρου…». Αυτό το περιστατικό επηρέασε την τοπική κοινωνία με αποτέλεσμα να βλέπουν όλοι παντού καρχαρίες.
Οι εξορμήσεις του Λιμενικού ήταν πάμπολλες και το πετρελαιοκίνητο αλιευτικό Ιάσων, στις 26 Οκτωβρίου 1948, αλίευσε κοντά στην Αίγινα, έναν καρχαρία μήκους 4,5 μέτρων. Του άνοιξαν την κοιλιά αλλά μέσα βρήκαν κάμποσες οκάδες φαγκριά, παλαμίδες και σαλάχια. Παρ’ όλα αυτά κάποιοι τον θεώρησαν ως υπαίτιο για το θάνατο του Παρασάκη.
Ο καρχαρίας έφαγε την Βάντα
Το Μον Ρεπό της Κέρκυρας ήταν ο επόμενος τόπος που ένα ακόμη δραματικό περιστατικό οδήγησε στο χαμό της νεαρής γαλανομάτας, Βάντας Πιέρρη, κόρης του διευθυντή του υποκαταστήματος της Εθνικής Τράπεζας της Κέρκυρας.
Παρασκευή 17 Αυγούστου 1951. Τότε ο 17χρονος, Γιώργος Αθανάσαινας με τη 16χρονη, Βάντα Πιέρρη, κολυμπούν στην περιοχή Μον Ρεπό. Σε βάθος που δεν ξεπερνά τα 6 – 7 μέτρα, δέχθηκαν επίθεση από λευκό καρχαρία που κομμάτιασε τη Βάντα και τραυμάτισε το Γιώργο.
Το γεγονός συντάραξε το νησί αλλά πέρασε στα «ψιλά» των αθηναϊκών εφημερίδων.
Η Αυστριακή συγγραφέας
Στον Παγασητικό κόλπο στη βραχονησίδα Πυθούς ή Μικρά κοντά στη νησίδα Παλαιά Τρίκερι εξελίχθηκε μια ακόμη τρομακτική επίθεση.
Το Σάββατο, 1η Ιουνίου του 1963, η αυστριακή συγγραφέας και φιλόλογος, από τη Βιέννη, Χέλγκα Πόγκλ, κατασπαράχθηκε ενώ κολυμπούσε σε απόσταση τριών μόλις μέτρων από την ακτή, μπροστά στα μάτια της φίλης της, Βίλκεν.
Η κοινωνία του Βόλου τρομοκρατήθηκε και όλο το υπόλοιπο καλοκαίρι οι παραθεριστές ήταν επιφυλακτικοί. Τον επόμενο μήνα (6/7/1963) οι κάτοικοι της Κασσάνδρας στην Χαλκιδική είδαν έντρομοι μια φώκια να βγαίνει τρομοκρατημένη στην ακτή και αρκετούς τόνους να πηδούν για να ξεφύγουν από το θηρευτή τους, έναν πεντάμετρο καρχαρία. Οι αλιείς της περιοχής παράτησαν όλα τα αλιευτικά εργαλεία τους στη θάλασσα και έλεγαν ότι επρόκειτο για τον ίδιο καρχαρία που κατασπάραξε τη Χέλγκα στον Παγασητικό.
Το καλοκαίρι του 1981 μια ακόμη επίθεση καρχαρία, πάλι στην περιοχή του Παγασητικού και ξανά σε τουρίστα από την Αυστρία έγινε.
Πολλοί ισχυρίζονταν ότι από τις 14 Αυγούστου 1977, που το πλοίο «Φάλτσερ» εκτέλεσε το πρώτο δρομολόγιο στην πορθμειακή γραμμή Βόλος – Συρία και μετέπειτα που το λιμάνι του Βόλου καθιερώθηκε ως κομβικό στην ανάπτυξη της βιομηχανίας, αρκετοί καρχαρίες ακολουθώντας τα φορτηγά πλοία, για να τρώνε τα σκουπίδια που πετούσαν, εμφανίστηκαν στον Παγασητικό.
Με την ανάπτυξη της αυτόνομης κατάδυσης στην Ελλάδα, υπήρξαν και ορισμένοι, που έκριναν ωφέλιμο να την συνδυάσουν με την υποβρύχια αλιεία. Στις 30 Δεκεμβρίου του 1983, ο 36χρονος Ιωάννης Δ. Χρυσάφης, ήταν ένας από αυτούς που θα πλήρωναν με τη ζωή τους για αυτή τους την επιλογή.
Στο πρωτοσέλιδο του «Ριζοσπάστη» της επόμενης ημέρας, δίπλα σε μια φωτογραφία νέου που κρατάει από τα μάτια ένα ροφό, έγραφε: «Τον σκότωσε καρχαρίας ενώ ψάρευε».
Παρά τις μαρτυρίες, η ιατροδικαστική εξέταση έδινε τελείως διαφορετική εξήγηση για τα αίτια του θανάτου του. «Τον Ιωάννη Χρυσάφη,… δεν τον έφαγε καρχαρίας. Δεν έλειπε κανένα κομμάτι.
Ήταν κομμένο το πόδι σαν σαλάμι. Είναι χτύπημα από προπέλα. Είμαι απόλυτα βέβαιος γι’ αυτό. Η περίδεση (του τραύματος) έγινε μετά θάνατον».
Στην Κάτω Αχαΐα, στις 4 Ιουνίου 1962, σε απόσταση 500 μέτρων από την ακτή, αλιεύθηκε ένας από τους δύο καρχαρίες που είχαν θεαθεί.
Η περίμετρος του στόματός του ήταν 2 μέτρα.
Επιβεβαιωμένη λοιπόν η παρουσία των λευκών καρχαριών στην Ελλάδα. Αντί να φοβόμαστε να το παραδεχτούμε, θα ήταν προτιμότερο να μάθουμε περισσότερα για αυτά τα ζώα, ώστε να μη τα οδηγήσουμε στην εξόντωση και τελικά στην εξαφάνιση τους.
Γιατί όχι, αν και εφόσον είναι εφικτό, να δούμε κάποτε και οργανωμένες καταδύσεις, ή τάισμα καρχαριών στα συγκεκριμένα μέρη στα ελληνικά νερά.
Μιλάμε για τον κύριο θηρευτή των θαλασσών και ένα από τα πιο δυνατά και όμορφα ζώα που γνώρισε ο πλανήτης.
