Ο Σταμάτης Μωραΐτης ήταν ένας βετεράνος πολέμου από την Ικαρία. Το 1943, ακολουθώντας το κύμα μετανάστευσης μακριά από την κατεστραμμένη Ευρώπη, πήγε στις ΗΠΑ προκειμένου να θεραπευτεί από τραύματα στο μπράτσο του κατά τη διάρκεια του πολέμου.
Εγκαταστάθηκε στο λιμάνι Τζέφερσον της Νέας Υόρκης, ένα καταφύγιο νησιωτών από την ιδιαίτερη πατρίδα του, την Ικαρία. Επειδή έπιαναν τα χέρια του, παρακολούθησε μαθήματα σε νυχτερινό σχολείο για να μάθει πως να αναμειγνύει μπογιές και χρώματα και αργότερα εργάστηκε εκεί, κάνοντας ανακαινίσεις και βάφοντας δημόσια κτίρια και σπίτια:
«Το 1943 γνώρισα την γυναίκα μου Ελπινίκη, παντρευτήκαμε και ήμασταν πολύ ευτυχισμένοι. Ζήσαμε 69 ολόκληρα χρόνια μαζί. Ηταν Ελληνοαμερικανίδα, αλλά πρώτη φορά εγώ την έφερα στην Ελλάδα. Μείναμε πολλά χρόνια στο Λονγκ Αϊλαντ στη Νέα Υόρκη και μετά μετακομίσαμε στη Φλόριδα. Η γυναίκα μου έμενε στο σπίτι και φρόντιζε τα παιδιά. Εχω τρία παιδιά, τον Γιάννη, τη Μαρία και τον Γιώργο, οκτώ εγγόνια και τέσσερα δισέγγονα και είμαι πολύ σίγουρος ότι θα δω και τρισέγγονα!».
Ωστόσο, μια ημέρα του 1976, ένιωσε να του κόβεται η ανάσα. Του ήταν εξαιρετικά δύσκολο να ανεβαίνει σκάλες και, δεδομένου ότι η εργασία του ήταν χειρωνακτική, έπρεπε να παραιτηθεί. Υποβλήθηκε σε μια σειρά εξετάσεων και ακτινογραφιών, οι οποίες απέδειξαν ότι είχε καρκίνο του πνεύμονα. Ο αμερικανός γιατρός τού έδωσε το πολύ έξι με εννέα μήνες ζωής.
Ο Σταμάτης όμως δεν βασίστηκε μόνο σε εκείνη τη διάγνωση και συμβουλεύτηκε άλλους 9 γιατρούς. Όλοι του έδωσαν την ίδια διάγνωση και προέβλεψαν ότι δεν θα ζούσε παραπάνω από 9 μήνες. ‘Όλοι του πρότειναν να ξεκινήσει επιθετική χημειοθεραπεία άμεσα. Μετά από λίγο, ο Σταμάτης άρχισε να πιστεύει ότι δεν είχε ελπίδες. Ότι το τέλος του ήταν προδιαγεγραμμένο. Ακόμη και τότε όμως αρνούνταν πεισματικά να υποβληθεί σε χημειοθεραπείες.
Αποφάσισε να επιστρέψει στην Ικαρία, όπου θα μπορούσε να ταφεί πλάι στους γονείς του και να αποχαιρετήσει τους αγαπημένους του, τον τόπο του και τους φίλους του. Ετσι, μετακόμισε μαζί με την Ελπινίκη στο πατρικό του, ενώ η μητέρα και η γυναίκα του τον φρόντιζαν.
Κάπου εδώ όλα άλλαξαν..
“Ο Μωραΐτης και η Ελπινίκη [η γυναίκα του] μετακόμισαν στο σπίτι των ηλικιωμένων γονιών του, σε ένα μικροσκοπικό άσπρο σπιτάκι με 8 στρέμματα αμπέλια κοντά στον Εύδηλο, στο βόρειο κομμάτι της Ικαρίας.”
Έτσι, γύρισε σπίτι και παρ’ όλο που ήταν χαρούμενος που βρισκόταν με τους πιο κοντινούς φίλους και την οικογένεια του, ένιωθε επίσης θλιμμένος και απελπισμένος και άρχισε να κοιμάται σχεδόν όλη μέρα, ενώ η μητέρα και η γυναίκα του τον φρόντιζαν.
Ωστόσο, μετά από λίγο ένιωσε μια δυνατή επιθυμία να ζήσει και να περάσει το χρόνο του με τους φίλους του.
Βρήκε ξανά την πίστη του. Τις Κυριακές ανέβαινε το λόφο για να πάει σε ένα μικρό εκκλησάκι όπου ο παππούς του ήταν παλιά ιερέας. Όταν οι παιδικοί του φίλοι ανακάλυψαν ότι είχε επιστρέψει, άρχισαν να έρχονται κάθε απόγευμα. Μιλούσαν για ώρες, πίνοντας ένα-δυο μπουκάλια ντόπιο κρασί.
«Περίμενα να πεθάνω, αλλά απλώς δεν συνέβαινε. Άρχισα να ασχολούμαι πάλι με τον κήπο μου, φύτεψα λαχανικά, χωρίς να περιμένω ότι θα ζήσω για να τα φάω, απλώς μου άρεσε να δουλεύω στον καθαρό αέρα. Οι έξι μήνες, λοιπόν, πέρασαν και αποφάσισα να καθαρίσω και τους αμπελώνες των γονιών μου. Ξυπνούσα αργά, δούλευα στους αμπελώνες μέχρι το μεσημέρι και μετά το φαγητό ξεκουραζόμουν. Τα βράδια περπατούσα ως την ταβέρνα όπου έπαιζα “πόρτες” και έπινα κρασί με φίλους μέχρι τα μεσάνυχτα».
Και κάπως έτσι το θαύμα έγινε… Άρχισε να νιώθει χαρούμενος όπως παλιά και η δύναμη του επέστρεψε.
Η ενασχόληση με τον κήπο έδωσε νόημα και πάλι στη ζωή του.
Φρόντιζε τον κήπο του και νιώθοντας εμψυχωμένος καθάριζε και το οικογενειακό αμπέλι. Μπήκε στην ρουτίνα του νησιού, ξυπνούσε όποτε ήθελε, δούλευε στα αμπέλια μέχρι το απόγευμα, έφτιαχνε μεσημεριανό και μετά κοιμόταν. Ασχολήθηκε τόσο με το αμπέλι που έβγαλε 1.514 λίτρα κρασί εκείνο το χρόνο.
Τα βράδια, συχνά πήγαινε σε μια τοπική ταβέρνα όπου έπαιζε ντόμινο μέχρι αργά τα μεσάνυχτα.
Τα χρόνια περνούσαν και η υγεία του συνέχισε να βελτιώνεται. Πρόσθεσε μερικά δωμάτια στο σπίτι των γονιών του, για να μπορούν να τον επισκέπτονται τα παιδιά του, και σε ένα ταξίδι του στις ΗΠΑ αποφάσισε να βρει τους γιατρούς που είχαν κάνει τη διάγνωση και να μάθει τι ακριβώς είχε συμβεί.
Η κατάσταση της υγείας του Σταμάτη βελτιωνόταν με τα χρόνια. 3 δεκαετίες μετά την διάγνωση του, κατάλαβε ότι τελικά δεν θα ήταν ένα ακόμη θύμα του καρκίνου. Όταν ήταν 97 αποφάσισε να κάνει μια ιατρική εξέταση για να επιβεβαιώσει την άποψη του ότι είχε θεραπεύσει τον καρκίνο του, αλλά ήθελε επίσης να μάθει τι έγινε και γιατί δεν είχε πεθάνει.
Οι γιατροί έκαναν τις εξετάσεις και κοίταξαν το ιατρικό ιστορικό. Του είπαν ότι ήταν απολύτως υγιής!
«Οταν επέστρεψα να δω τους γιατρούς μου, ανακάλυψα ότι όλοι είχαν πεθάνει. Δεν μπορούσε κανένας να μου το εξηγήσει. Γι’ αυτό τώρα έρχονται και με επισκέπτονται διάφοροι γιατροί και επιστήμονες να δουν πώς ζω και τι τρώω για να καταλάβουν πώς έγινα καλά. Τους εξηγώ, λοιπόν, αυτό που θα πω και σε εσάς: τρέφομαι με τρόφιμα ντόπιας παραγωγής, με λαχανικά που φυτεύω στον κήπο μου, αρκετό ψάρι και λίγο κοτόπουλο. Το πρωί δεν πίνω καφέ, αλλά φασκόμηλο με αγνό ικαριώτικο μέλι. Αλλά εγώ νομίζω ότι το σημαντικότερο πράγμα που με κρατάει δυνατό είναι το κρασί που φτιάχνω μόνος μου και πίνω αρκετό, για να πω την αλήθεια» είχε πει βιαστικός στο ΒΗmagazino ο Μωραίτης. Ήθελε γρήγορα να φύγει για να ζήσει λίγο ακόμη, απολαμβάνοντας με τους όρους του μια ζωή που ο ίδιος έχει επιλέξει».
Ο Σταμάτης έζησε μέχρι την ηλικία των 102 και ο θάνατος του δεν προήλθε από τον καρκίνο!
Η ιστορία του Σταμάτη, μπορεί να μας μάθει πολλά για τον υγιή τρόπο ζωής και για την φυσική θεραπεία του καρκίνου.
Οι υγιεινές, εποχιακές τροφές που προετοιμάζονται με αγάπη είναι πολύ αποτελεσματικά φάρμακα. Ταυτόχρονα, ο χρόνος στη φύση θα βοηθήσει τον ασθενή να αποκτήσει ξανά την επιθυμία να ζήσει και να παλέψει για τη ζωή του. Επιπλέον, ο χρόνος με τους ανθρώπους που αγαπάει είναι ανεκτίμητος και μπορεί να θεραπεύσει την κατάθλιψη και να μας κάνει να νιώσουμε πιο θετικοί και ενεργητικοί.
Σε άρθρο της για την Huff Post η Diane Kochilas, Ελληνο-Αμερικανίδα σεφ, συγγραφέας βιβλίων και παρουσιάστρια εκπομπών, αποθεώνει την Ικαρία:
«Η απομόνωση της Ικαρίας βοήθησε στη διαμόρφωση μιας κουλτούρας αλληλεγγύης, αυτοδυναμίας και ξενοιασιάς. Οι Ικαριώτες – ακόμη και πολλοί από εμάς που ζούμε μακριά από το νησί – είμαστε συντονισμένοι στο δικό μας μοναδικό ρυθμό, που δεν δεσμεύεται από το ρολόι, μερικές φορές απογοητεύοντας τους μη ντόπιους φίλους μας.
Επίσης η απομόνωση της Ικαρίας βοήθησε να δημιουργηθεί μια ζωντανή απόδειξη για τη Μεσογειακή Διατροφή στην πιο ολιστική έννοια, με φρέσκο, εποχιακό, σπιτικό φαγητό που διατηρεί τη φυσική και συναισθηματική υγεία, τις ανθρώπινες σχέσεις, και το περιβάλλον. Πολλοί Ικαριώτες ζουν πολύ και καλά, με λιγότερο καρκίνο και καρδιακές παθήσεις από τους Αμερικανούς, και σχεδόν χωρίς άνοια ή κατάθλιψη, πίνοντας κρασί, απολαμβάνοντας τη ζωή, το περπάτημα, την κηπουρική, και την κοινωνικοποίηση. Είναι 10 φορές πιο πιθανό να φτάσουν τα 90 ή ακόμη και τα 100 από τους Αμερικανούς, ένα στατιστικό στοιχείο που αγκαλιάζει τους άνδρες και τις γυναίκες σχεδόν εξίσου.
Παρόλο που το νησί είναι σίγουρα πιο προσιτό από ό, τι ήταν πριν από 40 χρόνια, εξακολουθεί να είναι παράδειγμα μεσογειακής ζωής. Η ουσία της καλής-για-τη ζωή μεσογειακής διατροφής της Ικαρίας φαίνεται στα απλά, καθαρά φαγητά, τα οποία εξακολουθούν να είναι δημοφιλή. Οι περισσότερες οικογένειες έχουν όλο το χρόνο κήπους, παραδοσιακά λαχανικά σε σχετικά σκιερά μέρη κοντά σε ρέματα, διότι η διαχείριση των υδάτων αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της ζωής. Οι κήποι παρέχουν μια πηγή τροφής, υπερηφάνεια, αυτάρκεια, και, πιο σημαντικό, την αξιοπρέπεια, ανεξάρτητα από το εισόδημα, το οποίο τείνει να είναι στο χαμηλό άκρο της κλίμακας ούτως ή άλλως.
Τρώνε τροφές στην εποχή τους, όταν η φύση τις προορίζει, γεγονός που μας διδάσκει να γευόμαστε και να απολαμβάνουμε τη στιγμή, μια έννοια που στη Νέα Υόρκη επισκιάζεται από την 24/7 διαθεσιμότητα των αμερικανικών σούπερ μάρκετ και την εσφαλμένη – και, τελικά, μη βιώσιμη – πεποίθηση ότι είναι δικαίωμά μας να τα έχουμε όλα σε ατελείωτες επιλογές.
Στην Ικαρία, πολλοί άνθρωποι εξακολουθούν να αναζητούν τροφή από θρεπτικά πυκνά βρώσιμα χόρτα, ζιζάνια και βότανα, μποράντσα, αντράκλα, τσουκνίδες, λεπτά άγρια σπαράγγια, αγκάθια, φλισκούνι, λαγόχορτα, και η αναζήτηση τους αυτή παρέχει φυσική άσκηση και τεράστια ευχαρίστηση.
Στην Ικαρία, πράγματι, σε όλη την Ελλάδα, τρώνε βρώσιμα ζιζάνια, γνωστά και ως χόρτα, σε ωμές ή και μαγειρεμένες σαλάτες, πίτες, και άλλες συνταγές που είναι τόσο καθαρά χορτοφαγικές αλλά και σε συνδυασμό με κρέας και ψάρια.
Τα βότανα κατέχουν μια συναρπαστική θέση στην τοπική κουλτούρα, όπως τα τρόφιμα και η λαϊκή ιατρική. Το φασκόμηλο, το τσάι με μέλι ήταν «αντιβιοτικό στην παιδική ηλικία μας» όπως μου είπε ο 84χρονος Γιώργος Στενός. Εξακολουθούν να το πίνουν όταν παθαίνουν κρυολόγημα, όπως πίνουν ρίγανη για τους στομαχόπονους, χαμομήλι για την αϋπνία, και πολλά άλλα. Οι περισσότερες από αυτές τις εγχύσεις είναι ήπια διουρητικά, βοηθώντας στην ανακούφιση της υπέρτασης, ίσως ένας από τους λόγους που οι ντόπιοι έχουν σχετικά μικρά ποσοστά καρδιακών νοσημάτων.
Ικαριώτες καταναλώνουν πλούσιο σε αντιοξειδωτικά κατσικίσιο γάλα και τυριά, καθαρό ακατέργαστο μέλι πεύκου και θυμαριού, φρέσκο ψάρι και κατσίκι ως την κύρια πηγή ζωικών πρωτεϊνών και όσπρια και λαχανικά σε κάθε εποχή του έτους. Επίσης οι περισσότεροι φτιάχνουν το δικό τους κρασί και είναι πρόθυμοι να το μοιραστούν.
Ομως, η καλή ζωή εδώ είναι κάτι περισσότερο από τη διατροφή. Αυτό που ένιωσα σαν νεαρό κορίτσι στο πρώτο μου καλοκαίρι στο νησί ήταν ότι η προοπτική για τη ζωή, σε πείσμα των υλιστικών ενασχολήσεων, είχε να κάνει περισσότερο με το χρόνο.
Χρειάζεται να καλλιεργήσει κανείς ειδική νοοτροπία για να μάθει να ζει με αυτό τον τρόπο, ειδικά σήμερα, και Ικαριώτες φαίνεται να έχουν στο DNA τους, ένα τέμπο που τους επιτρέπει να είναι ταυτόχρονα παρατηρητές και συμμετέχοντες την ίδια στιγμή.
Η ζωή στην Ικαρία εξακολουθεί να είναι ένα πρότυπο για την υγιεινή διαβίωση του σώματος και του μυαλού. Το νησί μου έχει διδάξει να αγαπάω τις σχέσεις που εκτείνονται σε γενιές και ηπείρους, για να απολαύσουν και να εκτιμήσουν τα δώρα της φύσης, να τρώω αληθινό φαγητό στην εποχή του, και, ίσως, το πιο σημαντικό απ ‘όλα, να το κάνω με ανοιχτή καρδιά και ανοιχτό τραπέζι, καλωσορίζοντας τους άλλους σε αυτό.
Αυτή είναι η Μεσογειακή Διατροφή στην πιο βαθιά ολότητα της. Είναι ένας τρόπος ζωής και διατροφής που απαιτεί από εσάς να πάρετε πραγματικά το χρόνο για να τα απολαύσετε και τα δύο.»
